Schrijven bij de kleuters – Wat kan, mag en moet of juist niet?

Schrijven bij de kleuters – Wat kan, mag en moet of juist niet?

Bij de overgang naar groep wordt vaak van kleuters verwacht dat ze al het een en ander kunnen schrijven, op z’n minst de eigen naam. Behalve dat vele kleuterleerkrachten de mening delen dat ‘het moeten beginnen met schrijven’ in de kleuterklas niet samen te rijmen valt met lerend en ontdekkend spelen, zijn kinderen van die leeftijd er motorisch vaak nog helemaal niet klaar voor. Het te vroeg beginnen met schrijven kan dan zelfs leiden tot misverstanden, afkeer en leerproblemen in hogere groepen op de basisschool. Tijdens een aantal WSK-Inspiratie-meetings spraken we ook met verschillende aantal kinder-ergotherapeuten die hun mening met ons deelden over dit onderwerp.

Liggen, zitten, staan, lopen, schrijven.
“Dat zijn de stappen die kinderen maken als je motorische ontwikkeling volgt. Kan het kind de eerste stap dan is het pas toe aan de volgende. Wanneer ik bij mijn bezoek aan scholen zie dat het schrijven nog niet lukt, dan ga je altijd stapjes terug en ga je zoeken naar de oorzaak. Met mijn bezoek aan scholen als kinder-ergotherapeut wil ik graag kinderen helpen en begeleiden bij schrijfproblemen. Tegenwoordig wordt er op basisscholen steeds eerder begonnen, dus bij de kleuters al, met schrijven en daar heb ook ik een duidelijke visie van hoe dat dan in zijn werk zou moeten gaan. Zo ben ik van mening dat we heel zorgvuldig moeten omgaan met het schrijfonderwijs en daarbij de ontwikkelingen van het kind sterk in de gaten moeten houden.”

‘Wij doen niks aan schrijven bij de kleuters’
“Een zin die ik regelmatig hoor voorafgaand aan mijn schoolbezoek. Vervolgens loop ik de klas binnen en zie ik de helft van de kinderen heel druk in de weer met pen en papier. Daar waren verder helemaal geen instructies of iets aan verbonden. Maar wat ze doen is niet als schrijven te benoemen. Wat ook niet erg is, een kleuter hoeft ook niet te kunnen schrijven. Maar vanuit leerkrachten en vooral ouders hoor je geluiden dat ze zo trots zijn dat hun kinderen al kunnen schrijven, waarmee het vroege begin van schrijven alleen maar meer aangemoedigd wordt. Het resultaat is, wat ik regelmatig terug zie komen, is dat kinderen in groep 7 hun naam precies zo schrijven (met dezelfde motoriek) zoals dat deden in de kleuterklas. Hoe eerder je kinderen op een automatiserende wijze letters aanleert, hoe groter de kans wordt dat ze later (wanneer ze hogere cognitieve taken gaan uitvoeren) terugvallen op het eerst geleerde handschrift.”

Kleuters schrijven met kleuterletters.
“Motorisch zijn de meeste kleuters nog niet zodanig ver ontwikkeld dat ze al kunnen schrijven. Toch merk ik in de praktijk dat er toch al (aardig wat) schrijfdoelen worden gesteld aan kinderen. Deze doelen komen meestal voort uit het creëren van een soepele overgang tussen groep 2 en 3. Het is immers wel handig als de kinderen, wanneer ze in groep 3 beginnen, op z’n minst hun eigen naam kunnen schrijven. Zoals ik al eerder vertelde, merk ik dat het vroege begin van schrijven later een (groter) probleem oplevert. Daarom is mijn doel om de kleutervaardigheden weer in relatie tot de voorwaarden van het schrijven te brengen. Op dit moment wordt het methodisch denken op basisscholen zo sterk benadrukt. Kinderen moeten lezen, ze moeten schrijven en ik merk dat dat soms veel ruis geeft bij de kinderen. Het ‘werkboek speling’ ziet er heel anders uit dan de methode van het schrijven. En waar ze bij de schrijfmethode meerdere hulplijntjes krijgen, heeft het werkboek maar één lijntje en de ruis die daardoor ontstaat heeft weerslag op het automatiseren van het handschrift. Als ik in de klas kom en de leerkracht zegt dat ze bezig zijn met het leren schrijven van de namen, dan ben ik altijd benieuwd of ze daar de schrijfmethode al bij betrekken die ze later gaan gebruiken. Geven ze die beelden van de methode al of laten ze de kinderen de ‘kleuterletters’ schrijven? Want motorisch schrijven kleuters heel anders dan dat kinderen op latere leeftijd zullen leren. Zo kunnen kleuters geen kerende streep maken. Als je de letter ‘a’ schrijft begin je boven en ga je over hetzelfde lijntje terug. Die kerende streep, die fijne motorische beweging van het over elkaar heen gaan, dat kunnen kleuters niet. Kleuters maken altijd letters in halen of ze maken het rondje en zetten het streepje ernaast.  Een letter in één keer maken, kunnen ze motorisch eigenlijk nog niet. Wanneer ze dus bij de kleuters veel oefenen met de ‘kleuterletters’, dan automatiseer je die ‘kleuterletters’.”

Klaar zijn voor de volgende stap
“Kleuters gaan het geleerde automatiseren en dat is ook nodig om verder te geraken. Als je iets leert ben je er bewust mee bezig en als je het eenmaal onder de knie hebt dan zakt het in je lijf en dan komt er weer ruimte vrij om iets nieuws te leren. Dus als kinderen eenmaal die ‘kleuterletters’ geautomatiseerd hebben, dan komt er ruimte voor lezen, tellen of taal. Maar als de kinderen dan op een later niveau bijvoorbeeld snel iets moeten opschrijven dan vallen ze terug op die ‘kleuterletters’, ondanks dat de schrijfmethode in groep 3 of 4 het ze heeft ‘afgeleerd’. Ik zou zo graag met elkaar daar bewuster mee om willen gaan. Om te voorkomen dat je de kleuters in groep 3 van alles moet afleren, maar dat we in plaats daarvan bij de kleuters echt inzet op de pengreep, fijne motoriek oefenen en juist het preciezer leren kleuren stimuleren. Zo leren ze de bewegingen en kunnen ze in groep 3 lijntjes over elkaar maken.
Knippen is ook zoiets wat heel veel kinderen tegenwoordig niet meer kunnen. Ze knippen vaak zowel met de linker- als met de rechterhand en meestal met de verkeerde greep. Als je de kinderen leert om de schaar goed vast te houden, dus de duim boven en twee vingers onder, dan ben je eigenlijk gewoon de pengreep aan het oefenen. Zo kun je op zo veel leuke manieren de kinderen op motorische wijze beter voorbereiden op het schrijven, in plaats van dat je iets van ze vraagt wat cognitief best moeilijk is.

Ontdek de ultieme selectie telefoonaccessoires in onze winkel, gespecialiseerd in de best iphone 14 pro max cases in 2023. Til uw apparaat naar een hoger niveau met de beste iPhone 14 Pro Max-hoes, op maat gemaakt voor stijl en bescherming. Onze collectie is gericht op een veeleisende markt die op zoek is naar kwaliteit en stijl en zorgt ervoor dat uw apparaat opvalt en tegelijkertijd beschermd blijft.

Het duurt dan wellicht wat langer voordat kleuters klaar zijn voor de stap ‘schrijven’ dan op school of thuis gewenst is, maar als de stap op het juiste moment en met de juiste voorbereiding wordt aangeboden en hoeven de kinderen in groep 3-4 niet eerst weer een stap terug te doen. ”

CAB